Tại sao học qua máy tính, điện thoại kém hiệu quả hơn sách giấy?

Trong thời đại số hóa giáo dục đang lên ngôi, một nghiên cứu mới đây đã gây chấn động thế giới giáo dục bằng việc khẳng định rằng việc học qua sách giấy vẫn có hiệu quả cao hơn nhiều so với việc sử dụng máy tính hay điện thoại. Điều này đặt ra một câu hỏi lớn: Tại sao, trong khi công nghệ ngày càng tiên tiến, sách giấy vẫn là lựa chọn tối ưu để nâng cao năng lực đọc hiểu?

Hiệu quả hơn 6-8 lần

Trên thế giới, nhiều trường tiểu học, trung học hiện dùng các thiết bị điện tử như máy tính, điện thoại, máy tính bảng để giảng dạy. Ngành giáo dục Việt Nam cũng đang ưu tiên chuyển đổi số, trong đó có ứng dụng công nghệ thông tin trong lớp học.

Các nhà nghiên cứu từ Đại học Valencia đã công bố phân tích tổng hợp từ 25 nghiên cứu về năng lực đọc hiểu, bao gồm dữ liệu từ gần nửa triệu đối tượng từ năm 2000 đến 2022. Họ đã đưa ra một số phát hiện đáng ngạc nhiên: khi học sinh tiểu học và THCS đọc tài liệu giấy, khả năng đọc hiểu của họ có thể cải thiện đến 6-8 lần so với việc học từ tài liệu điện tử.

Vậy đâu là lý do khiến sách giấy vượt trội hơn hẳn? Các thiết bị điện tử như máy tính và điện thoại thường gây xao lạc và giảm sự tập trung, một trong những yếu tố quan trọng nhất đối với việc đọc hiểu. Hơn nữa, nhiều tài liệu trực tuyến thiếu sự phức tạp về ngữ pháp và lý luận cần thiết cho quá trình học sâu và hiểu biết chắc chắn.

Kết quả chỉ ra rằng, học sinh tiểu học, THCS đọc tài liệu giấy trong thời gian dài có thể nâng cao năng lực đọc hiểu gấp 6-8 lần so với bản điện tử. Đối với bậc THPT và cử nhân, việc học qua thiết bị điện tử tuy có tác động tích cực nhưng vẫn kém hiệu quả hơn nhiều so với tài liệu giấy. Một trong những nguyên nhân là các thiết bị điện tử dễ khiến học sinh xao nhãng.

Mặc dù có thể một số người cho rằng việc tăng cường chất lượng của các tài liệu điện tử có thể cải thiện tình hình, nhưng nghiên cứu cho thấy thực tế không hẳn như vậy. Bà Lidia Altamura, đồng tác giả của công trình nghiên cứu, nhấn mạnh rằng dù có tiếp xúc với thông tin trực tuyến chất lượng cao như Wikipedia hay các trang báo điện tử, năng lực đọc hiểu không nhất thiết được cải thiện.

Vì sao nên ưu tiên tài liệu giấy?

Kết luận từ nhóm nghiên cứu của ĐH Valencia góp thêm tiếng nói ủng hộ đọc văn bản trên giấy thay vì trên các thiết bị điện tử. Trước đó, vào năm 2011, nhóm nghiên cứu từ ĐH West Chester (Mỹ) nhận thấy rằng học sinh ít highlight, đánh dấu trang và chú thích văn bản khi đọc các tài liệu điện tử, trong khi thường sử dụng các kỹ thuật này khi đọc tài liệu giấy.

Nghiên cứu từ ĐH Carnegie Mellon (Mỹ) năm 2016 thì chỉ ra rằng những học sinh đọc sách giấy trả lời tốt những câu hỏi trừu tượng cần suy luận hơn các em đọc sách điện tử. Còn các chuyên gia của ĐH Victoria Wellington (New Zealand) khẳng định việc đọc trên không gian mạng khiến học sinh xao nhãng, mỏi mắt và hình thành thói quen đọc quét nhiều hơn thay vì đọc từ đầu đến cuối như với bản in.

Để đối phó với vấn đề này, các tác giả nghiên cứu khuyến nghị giáo viên và phụ huynh nên thúc đẩy việc đọc sách giấy nhiều hơn, đặc biệt là đối với trẻ em nhỏ tuổi, những người đang học cách chuyển từ việc “đọc để học”. Bên cạnh đó, các nghiên cứu khác từ Đại học West Chester, Đại học Carnegie Mellon và Đại học Victoria Wellington cũng hỗ trợ quan điểm này, chỉ ra rằng học sinh có xu hướng sử dụng các kỹ thuật đọc hiểu tốt hơn như highlight, đánh dấu và chú thích khi đọc tài liệu giấy.

Kết quả từ những nghiên cứu này không chỉ gợi ý về việc cần phải xem xét lại cách thức triển khai công nghệ trong lớp học, mà còn nhấn mạnh tầm quan trọng của sách giấy trong việc phát triển năng lực đọc hiểu ở học sinh. Đồng thời, nó cũng mở ra cơ hội cho các nhà giáo dục và nhà xuất bản để nghiên cứu và phát triển các phương pháp giảng dạy kết hợp giữa truyền thống và hiện đại, mang lại lợi ích tốt nhất cho người học trong thế kỷ 21.

(Báo Thanh Niên)